Tương thích được bàn ở bài này tuy có đề cập đến cách hiểu và ít khía cạnh chuyển ngữ từ tiếng Việt sang Anh và ngược lại, nhưng mục đích thì không chỉ vậy. Đây chỉ là phương tiện chuyển tải các nội dung có ý tứ sâu hơn. Đơn cử như việc ta ‘dịch’ tổng giám đốc là gì, là general director, managing director, president hay CEO… không quan trọng bằng cách sử dụng sao cho phù hợp, tức yêu cầu tương thích.
[pdf id=1770]Có thể bắt đầu bằng chuyện kể về chức danh tổng giám đốc. Có một thực tế là không lâu trước đây, khi doanh nghiệp nhà nước còn ‘bao phủ’ nền kinh tế, tại Việt Nam ít có vị giám đốc công ty tư nào ‘dám’ tự xưng mình là tổng giám đốc (TGĐ). Xin kể lại một chuyện có thật mà tôi đã đưa vào sách. Vào năm 2000, trong quá trình phụ giúp cổ phần hóa một DNNN thuộc tổng công ty, lãnh đạo DN đã nhờ tôi thiết kế bộ máy điều hành và tôi đã đề nghị xây dựng hệ thống quản trị theo ước lệ đồng chuyển, đứng đầu là TGĐ. Khi mọi việc đã hoàn tất êm xuôi, thì một hôm vị TGĐ ‘tự phong’ bất ngờ bị “sếp tổng” kêu lên hỏi khó: nếu anh là tổng thì tôi là gì? Tuy bị quy là phạm húy, vị “tổng nhỏ” đã nhanh trí ứng xử: vậy nếu nay tôi đang đứng đầu hội đồng quản trị DN thì anh sẽ gọi tôi là gì?… Câu chuyện tưởng như đùa ở đây không lạ, vì vào thời ấy danh xưng tổng giám đốc hầu như chỉ dành để gọi các ‘sếp’ tổng công ty.
Cùng trong thời gian ấy, corporation được hiểu là tổng công ty và có vẻ như chỉ có các TCT nhà nước mới được sử dụng cách gọi này. Đến mức, các doanh nghiệp cổ phẩn, dù là thành lập mới hay được cổ phần hóa, khi đi đăng ký mà ghi phần đuôi (legal ending) tiếng Anh là corporation thì thường sẽ bị bác ngay. Về sau tuy không còn quá căng, nhưng nếu doanh nghiệp nào dùng đuôi “lạ”, ví dụ plc. (public limited company) hay incorporated (inc.) thì vẫn có thể bị rắc rối như thường. Khoảng năm 2007, một công ty sản xuất sản phẩm trang trí sau tái cấu trúc và chuyển từ TNHH sang đại chúng, do không muốn có cái đuôi corporation trùng âm với ‘decoration’, họ đã dùng incorporated, thế là bị cơ quan đăng ký tại một địa phương lớn nhất nước từ chối thẳng. Những chuyện như vừa kể tưởng đã lùi về quá khứ…
Giảng viên PACE – Thành viên HĐ Chỉ số Sở GDCK TPHCM – Trọng tài viên TT Trọng tài Quốc tế VN (Đặc san Annual Report 2014, 7-2014)
